§ 20 neque enim quisquam est tam aversus a Musis, qui non mandari versibus aeternum suorum laborum facile praeconium patiatur.
왜냐하면 그 누구도 무사이 여신들로부터 그렇게 등돌리진 않았기 때문입니다, 그 자신의 노력들에 대한 선포가 영원토록 언어들에 위임되는 것을 쉽사리 받아들이지 않을 자로서.
mandari : mando inf. pass. entrust, order.

Themistoclem illum, summum Athenis virum, dixisse aiunt, cum ex eo quaereretur, quod acroama aut cuius vocem libentissime audiret: “Eius, a quo sua virtus optime praedicaretur”.
저 테미스토클레스, 아테네에서 가장 훌륭한 사내가, (다음과 같이) 말했다고 사람들은 말합니다, 그가 어떤 암송자 혹은 그의 목소리를 가장 기쁘게 들을지에 대해 질문받았을 때 : "그에 의해 그 자신의 탁월함이 최선으로 선언되는 그런 자의 것을."
acroama : that which is heard with pleasure.

itaque ille Marius item eximie L. Plotium dilexit, cuius ingenio putabat ea, quae gesserat, posse celebrari.
그러므로 저 마리우스 또한 같은 식으로 훌륭하게 루키우스 플로티우스를 평가하였습니다, 그의 재능으로 그가 내놓았던 것이 평가될 수 있다고 생각했습니다.
dilexit : diligo pf. love, hold dear, esteem.


§ 21 Mithridaticum vero bellum, magnum atque difficile et in multa varietate terra marique versatum, totum ab hoc expressum est.
실제로 미트리다테스 전쟁, 대단히 어렵고 또한 수많은 여러 땅과 바다에 연루된, 그 전쟁 전체가 이 사람에 의해 묘사되었습니다.

qui libri non modo L. Lucullum, fortissimum et clarissimum virum, verum etiam populi Romani nomen inlustrant.
그 책들은 단지 가장 용맹하고 가장 빛나는 사내 루키우스 루쿨루스뿐만 아니라 실로 또한 로마 시민의 이름까지 빛냅니다.

populus enim Romanus aperuit Lucullo imperante Pontum et regiis quondam opibus et ipsa naturae regione vallatum; populi Romani exercitus eodem duce non maxima manu innumerabilis Armeniorum copias fudit; populi Romani laus est urbem amicissimam Cyzicenorum eiusdem consilio ex omni impetu regio atque totius belli ore ac faucibus ereptam esse atque servatam.
왜냐하면 로마 시민은 루쿨루스의 지휘로 폰투스를, 일찍이 왕실의 재원과 자연 지형 자체로 둘러쌓여 있는 폰투스를 열어냈기 때문입니다; 로마 시민의 군대는 바로 그 지휘자와 최대한도 아닌 힘으로 아르메니아의 헤아릴 수 없이 많은 병력을 완파했습니다; 로마 시민의 명성은 가장 친애하는 퀴지쿠스인들의 도시가 그 장군의 방책으로 왕실의 모든 공격과 전체 전쟁의 입과 목으로부터 구조되었고 또 보호받았다는 것입니다.
aperuit : aperio pf. uncover, explain, reveal.
imperante : impero part. abl. order, rule.
regiis : regia. palace, castle, fortress.
vallatum : vallo pf. pass. surround.
exercitus : army.
fudit : fundo pf. overthrow, overcome, rout, vanquish.

nostra semper feretur et praedicabitur L. Lucullo dimicante cum interfectis ducibus depressa hostium classis et incredibilis apud Tenedum pugna illa navalis; nostra sunt tropaea, nostra monumenta, nostri triumphi.
우리의 그 일은 언제까지나 이야기되고 회자될 것입니다, 루키우스 루쿨루스가 싸우고 적장들이 도륙당하고 적들의 함대가 침몰당했을 때 테네도스에서의 우리의 저 믿기 힘든 해전은; 그 전리품들이 우리들의 것들이고, 그 기념물들이 우리들의 것들이며, 그 승전보들이 우리들의 것들입니다.
dimicante : dimico part. fight, battle. struggle.
interfectis : interficio pf. pass. kill, destroy.
classis : class, grade, navy, group.

quae quorum ingeniis efferuntur, ab eis populi Romani fama celebratur.
그들의 재능에 의해 이런 일들이 수행되는 이들, 그들에 의해 로마 시민의 명성이 기려집니다.


§ 22 carus fuit Africano superiori noster Ennius; itaque etiam in sepulcro Scipionum putatur is esse constitutus ex marmore.
우리의 엔니우스는 위대한 아프리카누스에게 흡족한 자였습니다: 따라서 스키피우스 사람들의 묘지에조차 그가 대리석으로 세워졌다고 여겨집니다.
sepulcro : sepulcrum. grave, tomb.

at eis laudibus certe non solum ipse qui laudatur, sed etiam populi Romani nomen ornatur.
또한 그에 대한 칭송들로써 물론 비단 칭송받는 자 자신만이 아니라, 또한 로마 시민의 이름까지 장식됩니다.

in caelum huius proavus Cato tollitur; magnus honos populi Romani rebus adiungitur.
하늘로 이 사람의 선조 카토가 고양됩니다; 대단한 존경이 로마 시민의 일들에 더해집니다.

omnes denique illi Maximi, Marcelli, Fulvii non sine communi omnium nostrum laude decorantur.
끝으로 저 막시무스, 마르켈루스, 풀위우스의 모든 사람들이 빠짐없이 우리들 모두의 공통의 칭송으로 찬양받습니다.

[X] ergo illum, qui haec fecerat, Rudinum hominem, maiores nostri in civitatem receperunt: nos hunc Heracliensem, multis civitatibus expetitum, in hac autem legibus constitutum, de nostra civitate eiciemus?
그러므로 이 일을 해낸 저 루디아이 사람을 우리의 선조들께서 도시 내로 받아들이셨습니다: 우리는 이 헤라클레아 사람을, 많은 도시들에 의해 추구된 자를, 한 편 이 곳에서 법령에 의해 정립된 자를, 우리의 도시로부터 내칠 것입니까?

§ 23 nam si quis minorem gloriae fructum putat ex Graecis versibus percipi, quam ex Latinis, vehementer errat, propterea quod Graeca leguntur in omnibus fere gentibus, Latina suis finibus exiguis sane continentur.
왜냐하면 만일 누군가 그리스의 문장들로부터, 라틴의 문장들보다, 더 적은 성과가 획득된다고 생각한다면, 그는 지극히 잘못하고 있는데, 그 이유는 그리스의 작품들은 거의 모든 국가들에서 읽히고, 라틴의 작품들은 그들 자신들의 좁은 한계로 확실히 제한되기 때문입니다.
propterea quod : because.

qua re si res eae, quas gessimus, orbis terrae regionibus definiuntur, cupere debemus, quo [minus] manuum nostrarum tela pervenerint, eodem gloriam famamque penetrare, quod cum ipsis populis, de quorum rebus scribitur, haec ampla sunt, tum eis certe, qui de vita gloriae causa dimicant, hoc maximum et periculorum incitamentum est et laborum.
이런 이유로 만일 우리가 수행해낸 그러한 일들이 세계의 지역들로 한정된다면, 우리는 바라야 합니다, 우리 손의 창들이 닿았을, 바로 그 영광과 명성을 관통하기를, 왜냐하면 그들의 일들에 대하여 기록되는 그 바로 그 사람들에게 이러한 일들이 영광스러울 뿐만 아니라, 확실히 그들에게도, 영광으로 인해 삶에 대해 투쟁하는 그들에게도, 이것은 위험들과 고난들에 대한 최상의 자극제이기 때문입니다.
gessimus : gero pf. 1pl.
tela : telum. spear. weapon.
pervenerint : pervenio subj. pf. come to, reach, arrive.
penetrare : penetro inf. penetrate.
dimicant : dimico. fight. struggle.
incitamentum : incentive, stimulus.

§ 24 quam multos scriptores rerum suarum magnus ille Alexander secum habuisse dicitur!
얼마나 자신의 일들에 대한 얼마나 많은 작가들을 저 위대한 알렉산더가 그 자신의 곁에 두었다고 이야기되는지!

atque is tamen, cum in Sigeo ad Achillis tumulum astitisset: “O fortunate” inquit “adulescens, qui tuae virtutis Homerum praeconem inveneris!”.
그리고 그럼에도 저 사람은, 시게움에서 아킬레스의 무덤 앞에 섰을 때: "축복받은 청년이여, 그대의 용맹에 대해 호메로스라는 전령을 찾은 자여!" 라고 말했습니다.
astitisset : asto plpf. subj. stand at/on/by.
praeconem : herald, crier.
inveneris : invenio pf. subj.

et vere. nam nisi illi ars illa exstitisset, idem tumulus, qui corpus eius contexerat, nomen etiam obruisset.
또한 진정으로 그러합니다. 왜냐하면 저 사람에게 저 작품이 나타나지 않았더라면, 그의 육신이 묻힌 바로 그 무덤은 그 이름마저 묻어 버렸을 것이기 때문입니다.
ars : 8. Artistic achievement.
exstitisset : exsisto plpf. subj. step out, appear.
contexerat : contego plpf. cover up, hide. bury/entomb.
obruisset : obruo plpf. subj. cover up, hide. bury/entomb.

quid? noster hic Magnus, qui cum virtute fortunam adaequavit, nonne Theophanem Mytilenaeum, scriptorem rerum suarum, in contione militum civitate donavit et nostri illi fortes viri, sed rustici ac milites, dulcedine quadam gloriae commoti quasi participes eiusdem laudis magno illud clamore approbaverunt?
어떻습니까? 우리의 이 마그누스, 그의 용맹에 그 운명을 맞추었던 자는, 그의 전기작가인 뮈틸레네의 테오파네스에게, 보병들의 집회에서 시민권을 선사하였지 않습니까? 또 우리의 저 강력한 사내들, 하지만 투박한 자들이자 병사들인 자들은, 영광의 어떤 달콤함으로 추동되어 마치 그 자의 칭송들에 동참하는 자들인냥 대단한 환호로써 저 일을 인정하였지 않습니까?
adaequavit : adaequo pf. equalize. compare.
contione : assembly.
commoti : commoveo pf. pass. part.
participes : particeps. sharer, partaker.
clamore : shout, loud shouting. applause.
approbaverunt : approbo pf. approve, commend.

§ 25 itaque, credo, si civis Romanus Archias legibus non esset, ut ab aliquo imperatore civitate donaretur perficere non potuit!
따라서, 제가 믿기로, 만일 아르키아스가 법률로써 로마시민이 아니라면, 그 어떤 장수에 의해서도 시민권이 부여되는 일은 이루어질 수 없었을 것입니다!

Sulla, cum Hispanos donaret et Gallos, credo, hunc petentem repudiasset!
술라는, 히스파누스인들과 갈루스인들에게 부여했었을지라도, 제가 생각하기로는, 이러한 요구는 거절하였을 것입니다!

quem nos in contione videmus, cum ei libellum malus poeta de populo subiecisset, quod epigramma in eum fecisset, tantummodo alternis versibus longiusculis, statim ex eis rebus, quas tunc vendebat, iubere ei praemium tribui, sub ea condicione, ne quid postea scriberet.
우리는 그를 집회에서 보고 있습니다, 그에게 한 저급한 시인이 사람들에 대하여 소책자를 제공했었을 때, 그의 경구로 이루어진 책자를, 단지 교차된 좀 더 긴 구절들로 이루어진, 즉시 그 당시 그 시인이 판매하고 있었던 그의 것들로부터, 그 시인에게 보상이 주어지기를 요청하는 것을, 그 시인이 이후로 어떤 것도 쓰지 않을 그런 조건 하에서 말입니다.
subiecisset: subicio plpf. subj. to hand to, supply.
fecisset : facio plpf. subj.
longiusculis : a little longer.
vendebat : vendo impf. sell, vend.
praemium : prize.
tribui : tribuo inf. pass. divide, bestow, attribute.

qui sedulitatem mali poetae duxerit aliquo tamen praemio dignam, huius ingenium et virtutem in scribendo et copiam non expetisset?
저급한 시인의 노력이 어떤 보상에 합당하다 생각했을 사람이, 여기 이 사람의 글쓰기에 대한 재능과 가치와 풍부함을 구하지 않았겠습니까?
sedulitatem : assiduity.
expetisset : expeto plpf. subj.

§ 26 quid? a Q. Metello Pio, familiarissimo suo, qui civitate multos donavit, neque per se neque per Lucullos impetravisset?
어떻습니까? 가장 친밀한 그의 사람인 퀸투스 메텔루스 피우스에게서, 도시에 많은 것들을 선사했던 그로부터도, 그 자신 스스로도 루쿨루스 사람들을 통해서도 그는 성취할 수 없었던 것입니까?
impetravisset : impetro plpf. subj. obtain, succeed.

qui praesertim usque eo de suis rebus scribi cuperet, ut etiam Cordubae natis poetis, pingue quiddam sonantibus atque peregrinum, tamen auris suas dederet.
그는 특히 어떤 식으로든 그 자신의 일에 대한 것이 기록되기를 바랐습니다, 심지어 코르두바 출신의 시인들에게조차, 어떤 멍청하고도 이상한 것을 소리내는 그런 자들에게조차, 그럼에도 그 자신의 귀를 기울였었을 만큼 말입니다.
praesertim : especially, particulary.
pingue : pinguis, pingue. fat, rich, dull, stupid.
sonantibus : sono part. make a noise. express.
peregrinum : peregrinus. foreign, alien.

[XI] neque enim est hoc dissimulandum, quod obscurari non potest, sed prae nobis ferendum: trahimur omnes studio laudis, et optimus quisque maxime gloria ducitur.

ipsi illi philosophi, etiam illis libellis, quos de contemnenda gloria scribunt, nomen suum inscribunt: in eo ipso, in quo praedicationem nobilitatemque despiciunt, praedicari de se ac nominari volunt.


§ 27 Decimus quidem Brutus, summus vir et imperator, Acci, amicissimi sui, carminibus templorum ac monumentorum aditus exornavit suorum.

iam vero ille, qui cum Aetolis Ennio comite bellavit, Fulvius, non dubitavit Martis manubias Musis consecrare.

qua re in qua urbe imperatores prope armati poetarum nomen et Musarum delubra coluerunt, in ea non debent togati iudices a Musarum honore et a poetarum salute abhorrere.


§ 28 atque ut id libentius faciatis, iam me vobis, iudices, indicabo et de meo quodam amore gloriae – nimis acri fortasse, verum tamen honesto – vobis confitebor.

nam quas res nos in consulatu nostro vobiscum simul pro salute huius aeque imperi et pro vita civium proque universa re publica gessimus, attigit hic versibus atque inchoavit.

quibus auditis, quod mihi magna res et iucunda visa est, hunc ad perficiendum †ad<h>ortavi†.

nullam enim virtus aliam mercedem laborum periculorumque desiderat praeter hanc laudis et gloriae; qua quidem detracta, iudices, quid est quod in hoc tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantis nos in laboribus exerceamus?


§ 29 certe si nihil animus praesentiret in posterum et si, quibus regionibus vitae spatium circumscriptumst, eisdem omnis cogitationes terminaret suas, nec tantis se laboribus frangeret neque tot curis vigiliisque angeretur nec totiens de ipsa vita dimicaret.

nunc insidet quaedam in optimo quoque virtus, quae noctis ac dies animum gloriae stimulis concitat atque admonet non cum vitae tempore esse dimittendam commemorationem nominis nostri, sed cum omni posteritate adaequandam.


[XII] § 30 an vero tam parvi animi videamur esse omnes, qui in re publica atque in his vitae periculis laboribusque versamur, ut, cum usque ad extremum spatium nullum tranquillum atque otiosum spiritum duxerimus, nobiscum simul moritura omnia arbitremur?

an statuas et imagines, non animorum simulacra, sed corporum, studiose multi summi homines reliquerunt: consiliorum relinquere ac virtutum nostrarum effigiem nonne multo malle debemus summis ingeniis expressam et politam?

ego vero omnia, quae gerebam, iam tum in gerendo spargere me ac disseminare arbitrabar in orbis terrae memoriam sempiternam.

haec vero sive a meo sensu post mortem afutura est, sive – ut sapientissimi homines putaverunt – ad aliquam mei partem pertinebit, nunc quidem certe cogitatione quadam speque delector.


§ 31 qua re conservate, iudices, hominem pudore eo, quem amicorum videtis comprobari cum dignitate tum etiam vetustate; ingenio autem tanto, quantum id convenit existimari, quod summorum hominum ingeniis expetitum esse videatis; causa vero eius modi, quae beneficio legis, auctoritate municipi, testimonio Luculli, tabulis Metelli comprobetur.

quae cum ita sint, petimus a vobis, iudices, si qua non modo humana, verum etiam divina in tantis ingeniis commendatio debet esse, ut eum, qui vos, qui vestros imperatores, qui populi Romani res gestas semper ornavit, qui etiam his recentibus nostris vestrisque domesticis periculis aeternum se testimonium laudis daturum esse profitetur, estque ex eo numero, qui semper apud omnis sancti sunt habiti itaque dicti, sic in vestram accipiatis fidem, ut humanitate vestra levatus potius quam acerbitate violatus esse videatur.


§ 32 quae de causa pro mea consuetudine breviter simpliciterque dixi, iudices, ea confido probata esse omnibus.

quae †ferme <aliena> a me<a>† iudicialique consuetudine et de hominis ingenio et communiter de ipsius studio locutus sum, ea, iudices, a vobis spero esse in bonam partem accepta; ab eo, qui iudicium exercet, certo scio.

-작성중-
[V] nam – cum Appi tabulae neglegentius adservatae dicerentur; Gabini, quam diu incolumis fuit, levitas, post damnationem calamitas omnem tabularum fidem resignasset – Metellus, homo sanctissimus modestissimusque omnium, tanta diligentia fuit, ut ad L. Lentulum praetorem et ad iudices venerit, et unius nominis litura se commotum esse dixerit.
- 압피우스의 서판들은 더욱 부주의하게 보관되었다고 이야기되었고; 가비니우스의, 그가 살아 있던 동안의, 경솔함, 비난 이후 불운이 서판들에 대한 모든 신뢰를 파괴했음에도 - 메텔루스, 그 누구보다도 경건하고도 절제된 사람, 그는 다음과 같을 정도로 근면했기 때문입니다, 집정관 루키우스 렌툴루스와 판관들을 향해 나아가, 단 하나의 이름에 대한 말소로써도 그 자신 우려되었다고 말했을 만큼 말입니다.
neglegentius : neglegens compr.
adservatae : adservo pf. pass. part. keep, guard, preserve.
quam diu : as long as.
damnationem : damnatio. condemnation.
resignasset : resigno plpf. subj. rescind, destroy.

his igitur <in> tabulis nullam lituram †in nomen† A. Licini videtis.
그러므로 이런 서판들에서 여러분들께서는 아울루스 리키니우스의 이름에 있어서 아무런 말소도 보시지 못합니다.

§ 10 quae cum ita sint, quid est, quod de eius civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque in civitatibus fuerit ascriptus?
그 일들이 그러하기에, 여러분들께서 그의 시민권에 대해 의심하실 것, 특히 그가 다른 어떤 도시들에서든 등록되었을지라도 그러하실 것은 무엇입니까?
praesertim : especially, particularly.

etenim cum mediocribus multis et aut nulla aut humili aliqua arte praeditis gratuito civitatem in Graecia homines impertiebant, Reginos credo aut Locrensis aut Neapolitanos aut Tarentinos, quod scaenicis artificibus largiri solebant, id huic summa ingeni praedito gloria noluisse! quid?
그리고 어중간한 대중과 전혀 아무런 기술도 없거나 혹은 보잘 것 없는 어떤 기술을 갖춘 이들에게 무료로 그리스에서 시민권을 사람들이 부여하고 있었기에, 레기움인들이나 로크리인들 또는 나폴리인들 혹은 타렌툼인들을 저는 다음과 같이 믿고 있습니다, 연기하는 배우들에게 넘치도록 주는 일에 그들이 익숙한 그것을, 최상의 재능으로 영광을 부여받은 이 사람에게는 거부했다고 말입니다! 무엇 때문입니까?
praeditis : gifted, provided with.
scaenicis : scaenicus. actor(m). theatrical(a).
artificibus : artist, actor.
largiri : largio pass. inf. give bountifully, lavish.

cum ceteri non modo post civitatem datam, sed etiam post legem Papiam aliquo modo in eorum municipiorum tabulas inrepserunt, hic, qui ne utitur quidem illis, in quibus est scriptus, quod semper se Heracliensem esse voluit, reicietur?
다른 이들이 시민권을 받은 이후뿐만 아니라, 파피아 법 이후에도 다른 어떤 방식으로 그들의 거주구들에 대한 서판들에 잠입했음에도, 그가 등록된 저 서판들마저 사용하지 않은, 언제나 자신이 헤라클레아인이기를 바랐기에 그리했던, 이 사람이 거부되겠습니까?

§ 11 census nostros requiris. scilicet. est enim obscurum proxumis censoribus hunc cum clarissimo imperatore L. Lucullo apud exercitum fuisse; superioribus, cum eodem quaestore fuisse in Asia; primis, Iulio et Crasso, nullam populi partem esse censam.
당신은 우리들의 등록 서류들을 요구하고 있습니다. 물론입니다. 이 사람이 가장 특출난 장군 루키우스 루쿨루스와 함께 군대에 속해 있었다는 것은 최근 등록서류들로 불분명하기 때문입니다; 더 앞선 기록들로, 바로 그 집정관과 함께 아시아에 있었다는 것도; 최초의 기록들로, 율리우스와 크라수스에게, 사람들의 어떠한 일부로도 등록되지 않았다는 것도 말입니다.

sed – quoniam census non ius civitatis confirmat, ac tantum modo indicat eum, qui sit census, ita se iam tum gessisse [pro cive] – eis temporibus, quibus tu criminaris ne ipsius quidem iudicio in civium Romanorum iure esse versatum, et testamentum saepe fecit nostris legibus et adiit hereditates civium Romanorum et in beneficiis ad aerarium delatus est a L. Lucullo pro consule.
하지만 - 그 등록 서류가 시민권의 어떠한 권리도 보장하지 않기에, 그리고 오직 그 정도만 등록된 자에게 보여주었기에, 그 자신이 이미 당시에 [시민으로서] 처신한 그 만큼만 - 그 시기에, 당신이 바로 당신 자신의 송사가 전혀 아닌 로마 시민들의 권리에 관련되었다고 고발하였던 그 때, 그는 우리의 법률로써 자주 증언을 만들었고 또 로마 시민들의 유산들을 물려 받았으며 재정을 위한 지원들에 집정관으로서의 루키우스 루쿨루스에 의해 등록되었습니다.
modo : but only.
versatum : verso pf. pass. w.in and abl. occupy, be engaged in. concerns.
testamentum : testamentum. will, testament. covenant.
adiit hereditates : adeo pf. take possession (inheritance).
delatus : defero pf. pass. carry off, convery, register, offer.

quaere argumenta, si quae potes: numquam enim hic neque suo neque amicorum iudicio revincetur.
당신이 만일 할 수 있다면, 논거들을 찾아 보십시오: 왜냐하면 결코 이 사람은 그 자신의 판결로도 친구들의 판결로도 논파당하지 않을 것이기 때문입니다.

[VI] § 12 quaeres a nobis, Gratti, cur tanto opere hoc homine delectemur.
그라티우스여, 당신은 저에게 물을 것입니다, 어째서 그 만큼의 수고로 이 사람에게 제가 기뻐하는지 말입니다.
tanto opere : with such labor.

quia suppeditat nobis, ubi et animus ex hoc forensi strepitu reficiatur, et aures convicio defessae conquiescant.
그가 저에게 제공하기 때문입니다, 제 영혼이 이러한 법정의 소란으로부터 회복될 시간, 성화에 지친 저의 두 귀가 쉴 시간을.
suppeditat : make available when/as required.
forensi : pertaining of the courts.
strepitu : noise.
convicio : noise.
defessae : defessus. worn out, weary.
conquiescant : conquiesco subj. rest.

an tu existimas aut suppetere nobis posse, quod cotidie dicamus in tanta varietate rerum, nisi animos nostros doctrina excolamus, aut ferre animos tantam posse contentionem, nisi eos doctrina eadem relaxemus?
당신이 생각이나 할 수 있겠습니까, 우리에게 충분할 수 있다고, 매일 우리가 그렇게도 다양한 일들에 있어서 말할 것이, 우리의 영혼들을 우리가 교육으로 증진시키지 않는 한, 혹은 우리의 영혼들이 그 만큼의 긴장을 견뎌낼 수 있다고, 우리가 그 영혼들을 동일한 교육에서 풀어주지 않는 한?
existimas : value, think, judge.
contentionem : stretching, tension.

ego vero fateor me his studiis esse deditum.
저로서는 진실로 제 자신이 이러한 탐구에 헌신하였노라고 시인합니다.

ceteros pudeat, si qui se ita litteris abdiderunt, ut nihil possint ex eis neque ad communem adferre fructum neque in aspectum lucemque proferre.
다른 이들은 부끄러워할 것입니다, 만일 자신을 그 만큼 문학작품들에서 떼어 놓았었다면, 그들이 그것들로부터 아무것도 공공의 이익을 위해 가져오지도 시야와 조명 속에 내놓지도 못할 만큼 말입니다.
abdiderunt : abdo pf. put away, set aside.

me autem quid pudeat, qui tot annos ita vivo, iudices, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut voluptas avocarit aut denique somnus retardit?
하지만 저는 무엇을 부끄러워하겠습니까, 그렇게나 여러 해 동안 그런 식으로 살고 있는 제가, 배심원 여러분, 단 한 번도 그 누구의 시간이나 편의로부터도 저를 저의 휴식이 떼어놓지도 쾌락이 불러내지도 끝으로 잠이 지체시키지도 못하도록.
abstraxerit : abstraho pf. subj. drag away from.
retardi(e?)t : retardo subj. delay.

§ 13 qua re quis tandem me reprehendat aut quis mihi iure suscenseat, si, quantum ceteris ad suas res obeundas, quantum ad festos dies ludorum celebrandos, quantum ad alias voluptates et ad ipsam requiem animi et corporis conceditur temporum, quantum alii tribuunt tempestivis conviviis, quantum denique alveolo, quantum pilae, tantum mihi egomet ad haec studia recolenda sumpsero?
결국 어떤 일로 누가 저를 비난하겠습니까 혹은 누가 제게 정당하게 분노하겠습니까, 만일, 다른 이들에 의해 그들 자신의 일들이 수행되는 것을 위한 만큼, 경연들의 축일들이 기념되는 것을 위한 만큼, 다른 쾌락들과 그리고 영육의 바로 그와 같은 휴식을 위해 시간에 대해 용인받은 만큼, 다른 이들이 때마다의 만찬들에 분배하는 만큼, 결국 장기판에 쏟는 만큼, 공에 쏟는 만큼, 그 만큼을 제게 제 자신 스스로 이러한 탐구들이 재개되는 일을 위해 상정했을 것이라면?
reprehendat : reprehendo subj. blame.
suscenseat : suscenseo subj. be angry, be indgnant with.
obeundas : obeo fut. pass. to engage in, perform.
tempestivis : seasonable, opportune, timely.
conviviis : banquet, fest, dinner party.
sumpsero : sumo

atque hoc adeo mihi concedendum est magis, quod ex his studiis haec quoque crescit oratio et facultas, quae, quantacumque [est] in me, numquam amicorum periculis defuit.
또한 이것은 제게 더욱 더 용인되어야 하는 것입니다, 이러한 탐구들로부터 이와 같은 웅변과 기술이 나오기 때문입니다, 제 안에 얼만큼이 있든, 결코 친구들의 위험들로부터 외면하지 않은 기술이 말입니다.
crescit : cresco.

quae si cui levior videtur, illa quidem certe, quae summa sunt, ex quo fonte hauriam, sentio.
만일 누군가에게 그 기술이 더 사소해 보인다면, 그 원천으로부터 제가 길어낸 저것들이 최상의 것들이라고 저는 생각합니다.
hauriam : haurio subj. draw up.

§ 14 nam nisi multorum praeceptis multisque litteris mihi ab adulescentia suasissem, nihil esse in vita magno opere expetendum, nisi laudem atque honestatem, in ea autem persequenda omnis cruciatus corporis, omnia pericula mortis atque exsilia parvi esse ducenda, numquam me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes atque in hos profligatorum hominum cotidianos impetus obiecissem.
왜냐하면 만일 다수의 교육들과 다수의 문학들로 제가 제 자신에게 청년기에서부터 설득시키지 않았었더라면, 제 생애에 그렇게 대단한 노력으로 기대해야 하는 아무것도 없다는 것을, 칭송과 명예가 아니라면, 하지만 그 추구에 있어서 육체들의 모든 고통들이, 죽음의 모든 위험과 추방도 사소한 것들로 여겨져야 한다는 것을, 결코 제 자신을 여러분들의 구제를 위해 그렇게나 많고도 커다란 투쟁들 속으로 또한 타락한 인간들의 이런 나날의 공격들 속으로 투신하지 않았을 것입니다.
suasissem : suadeo plpf. subj. advise, persuade.
persequenda : follow up, pursue, accomplish.

sed pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas, quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.
하지만 모든 책들이 가득하고, 현인들의 목소리들이 넘쳐나고, 고대가 예시들로 풍요롭습니다, 전부 어둠 속에 잠들어 있었을 것들이, 문학의 빛이 가 닿지 않았더라면 말입니다.
iacerent : iaceo impf. subj. lie, dead, sleep.

quam multas nobis imagines – non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum – fortissimorum virorum expressas scriptores et Graeci et Latini reliquerunt!
그렇게 많은 상들을 우리에게 - 고찰하기 위해서만이 아니라, 또한 실로 모방하기 위해서도 - 가장 강력한 사내들에 대해 묘사된 모습들을 그리스와 라틴의 작가들은 남겨 놓았습니다!

quas ego mihi semper in administranda re publica proponens animum et mentem meam ipsa cognitatione hominum excellentium conformabam.
그 영상들을 저는 제 자신에게 공적인 일을 관리함에 있어서 앞세우며 제 자신의 영혼과 정신을 그 훌륭한 사람들에 대한 바로 그 숙고로써 틀잡아 오고 있었습니다.
conformabam : conformo impf. shape/mold skillfully. describe.

[VII] § 15 quaeret quispiam: “Quid? illi ipsi summi viri, quorum virtutes litteris proditae sunt, istane doctrina, quam tu effers laudibus, eruditi fuerunt?”.
어느 누구든 물을 것입니다: "어떻습니까? 바로 저 최상의 사내들, 그들의 덕들이 문학으로써 전수된 그들이, 저 교육으로, 당신이 칭송들로 추켜세우는 그것으로, 교육받았습니까?"
proditae : prodo pf. pass.
errers : effero. lift up, elevate, raise, exalt.

difficile est hoc de omnibus confirmare, sed tamen est certum, quod respondeam: ego multos homines excellenti animo ac virtute fuisse et sine doctrina naturae ipsius habitu prope divino per se ipsos et moderatos et gravis exstitisse fateor; etiam illud adiungo saepius ad laudem atque virtutem naturam sine doctrina, quam sine natura valuisse doctrinam.
이 점을 모든이들에게 확신시키기는 어렵지만, 그럼에도 확실합니다, 제가 대답할 것은 말입니다: 저로서는 영혼과 덕에 있어서 많은 뛰어난 사람들이 있었다는 것과 교육 없이 본성 자체의 거의 신적인 성품으로 그들 자신들을 통해 절제 있고도 진중한 자들로 나타났다는 것을 공언합니다: 또한 저는 저러한 점을 덧붙입니다, 칭송과 덕에 대해서 교육 없는 본성이 본성이 없는 교육이 건강한 것보다 더 자주 강건하다고 말입니다.

atque idem ego [hoc] contendo, cum ad naturam eximiam atque inlustrem accesserit ratio quaedam conformatioque doctrinae, tum illud nescio quid praeclarum ac singulare solere exsistere.
또한 바로 저는 주장합니다, 특출하고 빛나는 본성에 대해 어떤 방식과 교육의 형식이 덧붙을 때, 뿐만 아니라 제가 알지 못하는 저것이 찬란하고 독자적인 어떤 것으로 나타나게 마련이라고 말입니다.
accesserit : accedo pf. subj. w.ad. be added to.

§ 16 ex hoc esse hunc numero, quem patres nostri viderunt, divinum hominem Africanum; ex hoc C. Laelium, L. Furium, moderatissimos homines et continentissimos; ex hoc fortissimum virum et illis temporibus doctissimum M. Catonem illum senem.
저는 이 중에 이 사람이 있다고 헤아립니다, 우리의 아버지들께서 보셨던 이, 신적인 인간 아프리카누스를; 이 중에 카이우스 라일리우스, 루키우스 푸리우스, 가장 중용 있고 가장 자제력 있는 사람들이; 이 중에 사내들 중 가장 강력한 그리고 저 시대에 가장 학식 있는 저 늙은 마르쿠스 카토가 있다고 헤아립니다.

qui profecto, si nihil ad percipiendam colendamque virtutem litteris adiuvarentur, numquam se ad earum studium contulissent.
확실히 그들은, 만일 그들이 덕을 구하고 또 기르는 데에 문학에 보조받지 않았더라면, 결코 그들 자신들을 그러한 것들에 대한 탐구를 향해 이끌지 못했을 것입니다.
percipiendam : percipio fut. pass. gain, perceive, learn.
colendam : colo fut. pass. live in, till, cultivate, promote growth.

quod si non his tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur, tamen (ut opinor) hanc animadversionem humanissimam ac liberalissimam iudicaretis.
하지만 만일 이들에게 그렇게 훌륭한 결실이 드러나지 않았다면 또 만일 이러한 탐구들로부터 오직 기쁨만이 겨냥되었다면, 여전히 (제가 생각하기에) 여러분들께서는 이 기쁨이 가장 교양있고 가장 고결한 관심사라 판단하셨을 것입니다.
ostenderetur : ostendeo impf. subj. pass. show. reveal. display.
peteretur : peto impf. subj. pass. aim at.
animadversionem : paying attention, observation, attention.
iudicaretis : iudico impf. subj.

nam ceterae neque temporum sunt neque aetatum omnium neque locorum; at haec studia adulescentiam agunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis perfugium ac solacium praebent, delectant domi, non impediunt foris, pernoctant nobiscum, peregrinantur, rusticantur.
왜냐하면 여타의 기쁨들은 시대에 대한 것들도 아니고 모든 세대에 대한 것도 지역에 대한 것도 아니기 때문입니다; 반면에 이러한 탐구들은 청춘을 이끌고, 노년을 기쁘게 하며, 성공들을 치장하고, 역경에 피난처와 위안을 제공하며, 가정에서 기쁨을 주고, 바깥일에 훼방놓지 아니하고, 우리와 더불어 밤을 보내며, 여행하고, 집안에 머무릅니다.
oblectant : delight.
secundas res : success(prosperity).
perfugium : refuge.
solacium : comfort, solace.

[VIII] § 17 quod si ipsi haec neque attingere neque sensu nostro gustare possemus, tamen ea mirari deberemus, etiam cum in aliis videremus.
하지만 만일 우리 자신이 이러한 것들을 만질 수도 우리의 감각으로 음미할 수도 없었다면, 그럼에도 우리는 그것들을 경이로워 해야 했을 것입니다, 다른 것들 속에서 우리가 볼 때조차 말입니다.

quis nostrum tam animo agresti ac duro fuit, ut Rosci morte nuper non commoveretur?
우리들 중 누가 그렇게나 야만적이고 거친 영혼을 가지고 있었습니까, 얼마 전 로스키우스의 죽음에 동요하지 않을 만큼?
commoveretur : commoveo impf. subj. pass. shake/stir up. disturb. upset.

qui cum esset senex mortuus, tamen propter excellentem artem ac venustatem videbatur omnino mori non debuisse.
그가 노인일 때 죽었지만, 뛰어난 기예와 매력으로 인하여 그는 모든 죽음에 합당치 않은 것으로 보였습니다.

ergo ille corporis motu tantum amorem sibi conciliarat a nobis omnibus: nos animorum incredibilis motus celeritatemque ingeniorum neglegemus?
그러므로 저 신체의 활동으로 그 만큼의 애정을 그 자신에게로 우리 모두로부터 모아냈었던 것입니다: 우리 자신이 믿을 수 없이 뛰어난 영혼들의 활동과 본성들의 기민함을 무시하겠습니까?
conciliarat : concilio plpf. unite, bring together, acquire, buy.

§ 18 quotiens ego hunc Archiam vidi, iudices, – utar enim vestra benignitate, quoniam me in hoc novo genere dicendi tam diligenter attenditis, – quotiens ego hunc vidi, cum litteram scripsisset nullam, magnum numerum optimorum versuum de eis ipsis rebus, quae tum agerentur, dicere ex tempore, quotiens revocatum eandem rem dicere, commutatis verbis atque sententiis!
제가 얼마나 자주 이 아르키아스를 보았는지, 배심원 여러분 -  저는 여러분들의 호의를 활용할 것이므로, 저를 이 새로운 형식의 웅변에 있어서 여러분들께서 그렇게 열심히 주의를 기울여 주고 계시기에, - 제가 이 사람을 얼마나 자주 보았는지, 그가 어떤 글도 쓰지 않고서, 대단한 양의 최고의 행들을 그 일들 자체에 대해서, 당시 일어나고 있던 일들에 대해서, 바로 그 순간에 말하는 것을 말입니다, 몇 번이나 그 동일한 일을 다시 불러내 그가 말하는 것을 말입니다, 변화무쌍한 말들과 감정들로 말이죠!
ex tempore : instantaneously, forthwith, on the spur of the moment.

quae vero adcurate cogitateque scripsisset, ea sic vidi probari, ut ad veterum scriptorum laudem perveniret.
실로 정확하고도 사려깊게 그가 썼던 것, 그것을 그렇게 입증되는 것을 저는 보았습니다, 고대의 시인들의 가치에 가 닿으리란 것을.

hunc ego non diligam, non admirer, non omni ratione defendendum putem?
제가 이러한 자를 사랑하지 않고, 경탄하지 아니하며, 온갖 이유로 변호해야 하는 자라 믿지 않아야 합니까?

atque sic a summis hominibus eruditissimisque accepimus: ceterarum rerum studia et doctrina et praeceptis et arte constare, poetam natura ipsa valere et mentis viribus excitari et quasi divino quodam spiritu inflari.
또한 그렇게 최상의 또한 가장 학식 있는 사람들로부터 받아들였습니다: 여타의 일들에 대한 탐구들이 학문과 교육들과 기술로 이루어진다는 것, 시인 자신은 그 본성으로써 강건하다는 것과 정신의 힘으로써 일어선다는 것 그리고 마치 어떤 신성한 숨결과 같은 것으로 영감이 불어넣어진다는 것을 말입니다.
constare : consto inf. w.abl. consist in or of, be composed of, rest upon.
excitari : excito inf. pass. wake up. cause.

qua re suo iure noster ille Ennius sanctos appellat poetas, quod quasi deorum aliquo dono atque munere commendati nobis esse videantur.
그러므로 그 자신의 고유한 권리로 우리의 저 엔니우스는 시인들을 신성한 자들이라 부릅니다, 왜냐하면 그들은 마치 신들의 어떤 선물이자 헌정으로서 우리에게 헌신된 자들로 보이기 때문입니다.

§ 19 sit igitur, iudices, sanctum apud vos, humanissimos homines, hoc poetae nomen, quod nulla umquam barbaria violavit.
그러므로, 배심원 여러분, 여러분들에게서 인가받을 것입니다, 가장 교양있는 사람들 곁에서, 시인의 이 이름이, 그가 한 번도 그 어떠한 야만으로도 폭력을 행하지 않았기에 말입니다.
sanctum : sancio pf. pass. enact, confirm, ratify, sanction.

saxa et solitudines voci respondent, bestiae saepe immanes cantu flectuntur atque consistunt: nos, instituti rebus optimis, non poetarum voce moveamur?
바위들과 황무지들이 그 목소리에 응답하고, 자주 사나운 짐승들이 그의 노래로 온순해지고 멈추어 섭니다: 최상의 것들로 교육받은 우리들은 시인들의 목소리에 움직여집니까?

Homerum Colophonii civem esse dicunt suum, Chii suum vindicant, Salaminii repetunt, Smyrnaei vero suum esse confirmant, itaque etiam delubrum eius in oppido dedicaverunt; permulti alii praeterea pugnant inter se atque contendunt.
콜로폰인들은 호메로스를 그들 자신들의 시민이라 이야기하고, 키오스 인들이 자신들의 사람이라 주장하며, 살라미스인들이 요구하고, 스뮈르나인들이 실로 그들의 시민이라 확신하므로, 그들이 심지어 그의 성지를 마을 안에 봉헌하였습니다: 뿐만 아니라 다른 매우 많은 사람들이 서로 간에 다투고 경쟁합니다.

[IX] ergo illi alienum, quia poeta fuit, post mortem etiam expetunt: nos hunc vivum, qui et voluntate et legibus noster est, repudiamus, praesertim cum omne olim studium atque omne ingenium contulerit Archias ad populi Romani gloriam  laudemque celebrandam?
그러므로 저 사람들은 시인이었던 그 외지인을, 죽음 이후에조차 찾습니다: 우리는 살아있는 이 사람을, 그의 의지와 또한 벌률로 우리 사람인 그를, 거부합니까, 특히 한 때 그의 모든 열의와 모든 재능으로써 아르키아스가 로마 시민의 영광과 칭송이 기려지는 것을 위해 유익하였음에도 말입니까?

nam et Cimbricas res adulescens attigit, et ipsi illi C. Mario, qui durior ad haec studia videbatur, iucundus fuit.
말하자면 그는 킴브릭의 일들을 젊은이로서 손댔고, 바로 저 카이우스 마리우에게, 이런 열정들에 더욱 둔감한 자로 여겨졌던 그에게 기쁨이었습니다.

-蟲-
M. Tulli Ciceronis

Pro A. Licinio Archia Poeta oratio

Hanc orationem ex editionibus ab J. Strenge AD MCMIII, A.C. Clark AD MCMXI, F. Richter/ A. Eberhard/ H. Nohl AD MCMXXVI, F. Gaffiot MCMXXXVIII/LXVI, R. Cornali AD MCMXLI, H. Kasten AD MCMLXIII/VI, M. Zicàri AD MCMLXXIV, K. Vretska AD MCMLXXIX, H.C. Gotoff AD MCMLXXIX, E. Narducci/ G. Bertonati AD MXMII/ MIM curatis denuo recognovit A. Coskun AD MMIII-IV.

[I] § 1 Si quid est in me ingeni, iudices, quod sentio quam sit exiguum, aut si qua exercitatio dicendi, in qua me non infitior mediocriter esse versatum, aut si huiusce rei ratio aliqua ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta, a qua ego nullum confiteor aetatis meae tempus abhorruisse, earum rerum omnium vel in primis hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo iure debet.
제 안에 재능에 속하는 뭔가가 있다면, 판정관 여러분, 그것이 얼마나 작을지 제가 느끼고 있는(알고 있는), 혹은 말하기의 어떤 훈련이 있다면, 그 일에 제 자신이 적당히 머물렀음을 부정하지는 않습니다만, 또는 이런 일의 다른 어떤 지식, 최선의 기술들에 대한 탐구들과 훈련으로부터 산출된 지식이 있다면, 그 지식으로부터 제가 저의 생의 단 한 순간도 움츠러들지 않았다고 공언하는, 이러한 것들 전부의 실로 그 시초들에 있어서 이 아울루스 리끼니우스가 결실(이익)을 저로부터 그 자신에게로 정당하게 돌려받아야 합니다.
exercitatio : exercise, training, practice.
infitior : deny.
mediocriter : medius - criterion.
versatum : versor pf. supine. keep going around. live, remain.
confiteor : confess.
abhorruisse : abhorreo pf. inf. w.ab. abhor, to shrink back from a thing, be averse to.
fructum : fructus. profit.

nam quoad longissime potest mens mea respicere spatium praeteriti temporis et pueritiae memoriam recordari ultimam, inde usque repetens hunc video mihi principem et ad suscipiendam et ad ingrediendam rationem horum studiorum exstitisse.
왜냐하면 저의 정신이 가장 멀리까지 지난 시절의 시기를 반추할 수 있고 유년기의 가장 먼 기억을 떠올릴 수 있는 한, 그 이래로 언제나 거듭해서 저는 이 사람이 제게 이러한 탐구들의 과업에 임하고 또 착수하는 데에 인도자로 나타났음을 보고 있기 때문입니다.
respicere : respico inf. look back at.
praeteriti : praetereo → praeteritum. past.
recordari : recordor inf. think over, remember.
exstitisse : exsisto pf. inf. emerge, appear. stand out.

quod si haec vox huius hortatu praeceptisque conformata non nullis aliquando saluti fuit, a quo id accepimus, quo ceteris opitulari et alios servare possumus, huic profecto ipsi, quantum est situm in nobis, et opem et salutem ferre debemus.
그리고 만일 이 사람의 응원과 가르침으로 형성된 이러한 목소리가 그 누구에게도 단 한 번도 구원에 속하지 않은 것은 아니었다면, 그 사람으로부터 제가 다음의 것을 취하는, 그로써 제가 남은 이들에게 도움을 줄 수 있고 또 다른 이들을 구할 수 있는 것을, 확실히 바로 이 사람에게, 저에게 있어서 허락된 만큼, 저는 원조와 구원을 가져다 주어야 합니다.

§ 2 ac ne quis a nobis hoc ita dici forte miretur, quod alia quaedam in hoc facultas sit ingeni neque haec dicendi ratio aut disciplina, ne nos quidem huic uni studio penitus umquam dediti fuimus.
그리고 누군가 저에 의해 이것이 그렇게 이야기됨에 아마 놀랄지도 모르겠습니다, 왜냐하면 이 사람에게 있어서 그 재능의 능력은 다른 어떤 것일 터이고 언변의 이러한 지식이나 교육도 아니며, 제 자신도 이런 단일한 탐구에 한 번도 완전히 헌신한 적이 없기 때문입니다.
etenim omnes artes, quae ad humanitatem pertinent, habent quoddam commune vinculum et quasi cognatione quadam inter se continentur.
더욱이 일체의 기술들은, 그 기술들이 인문에 관련하는, 어떤 공통의 결속물을 지니고 또 마치 어떤 혈족과 같이 그 자신들 상호 간에 결속합니다.
continentur : hang together.


[II] § 3 sed ne cui vestrum mirum esse videatur me in quaestione legitima et in iudicio publico – cum res agatur apud praetorem populi Romani lectissimum virum et apud severissimos iudices, tanto conventu hominum ac frequentia – hoc uti genere dicendi, quod non modo a consuetudine iudiciorum, verum etiam a forensi sermone abhorreat, quaeso a vobis, ut in hac causa mihi detis hanc veniam, adcommodatam huic reo, vobis (quem ad modum spero) non molestam, ut me pro summo poeta atque eruditissimo homine dicentem, hoc concursu hominum litteratissimorum, hac vestra humanitate, hoc denique praetore exercente iudicium patiamini de studiis humanitatis ac litterarum paulo loqui liberius et in eius modi persona, quae propter otium ac studium minime in iudiciis periculisque tractata est, uti prope novo quodam et inusitato genere dicendi.
그러나 여러분들 중 누구에게든 놀랄 일은 아닌 것으로 보입니다, 제가 법적인 심리에서 그리고 공적인 재판에서 - 그 일이 로마 사람들 중 가장 집정관으로 선출될 가치가 있는 자에게서 그리고 가장 엄정한 배심원들에게서 수행된다 할지라도, 그런 규모의 사람들의 집회와 군중에서 - 이런 종류의 화법을 사용한다는 일이, 송사들의 방식으로부터만이 아니라, 확실히 공적인 발화로부터도 그것은 거리가 있을지라도(있기에?), 여러분들로부터 양해를 구합니다, 이런 상황에 제게 여러분들께서 이러한 호의를 베풀어 주시기를, 이 사람에게 적절한 것(호의)을, 여러분들께 (제가 바라는 대로) 성가시지 않을 것(호의)을, 제가 최고의 시인이자 가장 숙련된 사람을 위해 말할 때, 가장 학식있는 사람들의 이 모임에서, 여기 여러분들에게서, 끝으로 송사들의 수행자인 이 집정관에게서 여러분들께서 제가 인문과 문학의 탐구에 대하여 조금 더 자유롭게 그리고 그 사람의 개인적인 방식으로 말하는 것을 허용하여 주시길, 그 개인적인 방식이 여가와 탐구를 위해서는 아주 조금 송사들과 소송들에서 다루어졌던, 거의 새로운 어떤 것을 그리고 낯선 종류의 화법을 사용하는 것을.
agatur : ago subj. pass.
praetorem : praetor.
lectissimus : lectus sup. verb + to do something.
conventu : convenio → conventus abl.
frequentia : crowd. abl.
uti : utor inf. use.
consuetudine : habit, way.
forensi sermone : public conversation, discussion.
quaeso : quaeso, -sere. beg, ask for.
quem ad modum : in what way, as.
denique : thereupon.
exercente : exerceo(v). exercens(n). dat.
patiamini : patior 2nd. pl. subj. permit.
periculis : periculum. a trial.
tractata est : tracto pf. pass. handle, perform, treat, conduct.

§ 4 quod si mihi a vobis tribui concedique sentiam, perficiam profecto, ut hunc A. Licinium non modo non segregandum, cum sit civis, a numero civium, verum etiam, si non esset, putetis asciscendum fuisse.
만일 제게 여러분들에 의해 승인받고 허용된 것으로 제가 안다면, 저는 확실히 해낼 것입니다, 이 아울루스 리끼니우스가, 그가 시민임에도 불구하고, 시민들로부터 축출되어야 하는 것이 아닐 뿐만 아니라, 참으로 또한, 만일 그가 그렇지 않았다면, 받아들여져야 한다고 여러분께서 생각하도록.
tribi/concedi : pass. inf. assign/allow.
segregandum : segrego fut. pass. remove, separate.
putetis : puto subj.
asciscendum : ascisco fut. pass. receive, appropriate, adopt. admit.


[III] nam ut primum ex pueris excessit Archias atque ab eis artibus, quibus aetas puerilis ad humanitatem informari solet, se ad scribendi studium contulit, primum Antiochiae – nam ibi natus est loco nobili – celebri quondam urbe et copiosa, atque eruditissimis hominibus liberalissimisque studiis adfluenti, celeriter antecellere omnibus ingeni gloria contigit.
처음 아르키아스가 소년기로부터 그리고 그의 기술들으로부터 지나왔을 때, 그 기술들로 소년의 시기가 인문적인 쪽으로 형성될 법한, 그는 그 자신을 작문의 탐구로 이끌었고, 처음 안티오키아에서 - 그가 그 지역에서 귀족으로 태어났기에 - 일찍이 유명하고 풍요로운 그 도시에서, 또한 가장 학식있는 사람들과 가장 자유로운 탐구들로 가득한 그 곳에서, 금새 그 재능의 영광이 모든 이들을 넘어섰습니다.
excessit : excedo pf. pass.
contulit : confero pf. bring.
quondam : formerly, once.
celeriter : quickly, hastily, soon, at once.
antecellere : antecello inf. surpass. w.dat.

post in ceteris Asiae partibus cunctaeque Graeciae sic eius adventus celebrabantur, ut famam ingeni, exspectationem ipsius adventus admirationemque superaret.
이후 아시아와 그리스 전체의 남은 지역들에서 그런 식으로 그의 방문에 인파가 모여들었습니다, 그 재능의 명성, 그 자신에 대한 기대와 찬탄을 그 방문이 넘어서도록.
celebrabantur : celebro.

§ 5 erat Italia tunc plena Graecarum artium ac disciplinarum, studiaque haec et in Latio vehementius tum colebantur, quam nunc eisdem in oppidis, et hic Romae propter tranquillitatem rei publicae non neglegebantur.
당시 이탈리아는 그리스의 예술과 학문으로 가득 찼었고, 또 이러한 탐구들이 라틴에서도 더욱 격렬하게 추구되고 있었으며, 지금 같은 도시들에서 보다도, 여기 로마에서도 공화정의 평온으로 인하여 외면받지 않고 있었습니다.

itaque hunc et Tarentini et Regini et Neapolitani civitate ceterisque praemiis donarunt, et omnes, qui aliquid de ingeniis poterant iudicare, cognitione atque hospitio dignum existimarunt.
그리하여 이 사람을 타렌툼인들도 레기움인들도 네아폴리스인들도 시민권과 다른 선물들을 주었고, 어느 정도 재능에 대해 판단할 수 있었던 모든 이들이, 알고 환대할 가치가 있는 자로 평가하였습니다.
dono : present, grant.
dignum : w.abl. worth.
hospitio : hospitality.

hac tanta celebritate famae, cum esset iam absentibus notus, Romam venit Mario consule et Catulo.
이렇게 그 만큼의, 이미 멀리 있는 이들에게 유명인일 만큼의, 그 명성에 대한 평판으로, 그는 마리우스와 카툴루스 집정기에 로마로 왔습니다.

nactus est primum consules eos, quorum alter res ad scribendum maximas, alter cum res gestas, tum etiam studium atque auris adhibere posset.
그는 처음 그 집정관들을 알아 보았습니다, 그들 중 전자는 작문을 위한 최상의 것들을, 또 다른 쪽은 수행된 것들만이 아니라, 열의와 안목에 속하는 것들까지 내놓을 수 있는 사람이리라고 말입니다.
nactus est : nanciscor pf. obtain, find, meet with.
gestas : gero pf. pass.

statim Luculli, cum praetextatus etiam tum Archias esset, eum domum suam receperunt.
즉시 루쿨리우스 사람들은, 그가 프라이텍스타를 입었을(소년이었을) 뿐만 아니라 아르키아스가 있었음에도, 그들은 그를 자신들의 집으로 들였습니다.
statim : at once, immediately.

sed etiam hoc non solum ingeni ac litterarum, verum etiam naturae atque virtutis, ut domus, quae huius adulescentiae prima fuerit, eadem esset familiarissima senectuti.
하지만 이것은 재능과 문학에 대한 것만이 아니라, 실로 본성과 덕성에 대한 것이기도 합니다, 이 사람의 청년기에 처음 있었던 집, 그 집이 그의 노년에 가장 친근할 것이기 때문입니다.

§ 6 erat temporibus illis iucundus Metello illi Numidico et eius Pio filio; audiebatur a M. Aemilio; vivebat cum Q. Catulo et patre et filio; a L. Crasso colebatur; Lucullos vero et Drusum et Octavios et Catonem et totam Hortensiorum domum devinctam consuetudine cum teneret, adficiebatur summo honore, quod eum non solum colebant, qui aliquid percipere atque audire studebant, verum etiam si qui forte simulabant.
그 시기에 그는 저 메텔루스 누미디쿠스와 그의 아들 피우스에게 흡족한 사람이었습니다; 마르쿠스 아이멜리우스가 그에게서 배웠습니다; 그는 아버지 퀸투스 카툴루스, 또 아들 퀸투스 카툴루스와 함께 살고 있었습니다; 그는 리키니우스 크라수스에게 존경받았습니다; 참으로 루쿨루스 사람들과 또 드루수스와 옥타비우스 사람들 그리고 카토 또 호르텐시우스 사람들의 가문 전체를 친교로써 그가 헌신을 유지하고 있던 때, 그는 최상의 존경을 받고 있었습니다, 뭔가를 알고 또 배우기를 열망하는 자들만이 아니라, 실로 만일 누구든 우연히 가장하고 있었다면 그들까지도 그를 존경하고 있었기 때문입니다.
devinctam : devincio pf. pass. tie/bind up. adj. devoted.
consuetudine : custom, familiar intercourse.
adficiebatur : af(d)ficio impf. pass.


[IV] interim satis longo intervallo, cum esset cum M. Lucullo in Siciliam profectus, et cum ex ea provincia cum eodem Lucullo decederet, venit Heracleam; quae cum esset civitas aequissimo iure ac foedere, ascribi se in eam civitatem voluit; idque, cum ipse per se dignus putaretur, tum auctoritate et gratia Luculli ab Heracliensibus impetravit.
그 충분히 오랜 시간 동안, 마르쿠스 루쿨루스와 함께 그가 시칠리아에서 출발했을 때, 그리고 그 지역으로부터 그 루쿨루스와 함께 떠난 뒤, 그는 헤라클레아에 도착했습니다; 그 곳이 가장 공정한 정의와 법을 지닌 국가였을 때, 그는 그 자신이 그 국가 내에 등록되기를 바랐습니다; 그리고, 스스로 그 자신이 합당한 자로 평가되었을 뿐만 아니라, 루쿨루스의 지위와 명망으로써도 헤라클레아인들로부터 얻어냈습니다.
interim : meanwhile.
profectus : proficiscor pf. set out. (esset)
decederet : decedo impf. subj.
impetravit : impetro pf. obtain.

§ 7 data est civitas Silvani lege et Carbonis: “Si qui foederatis civitatibus ascripti fuissent, si tum, cum lex ferebatur, in Italia domicilium habuissent, et si sexaginta diebus apud praetorem essent professi”.
실와누스와 카르보의 법으로 시민권은 주어졌습니다: "연합 국가들에 등록된 자들일 경우, 추가로, 입법되는 동안, 이탈리아 내에 그들이 거주지를 가질 경우, 그리고 그들이 6일 이내에 집정관에게 공표했을 경우".

Cum hic domicilium Romae multos iam annos haberet, professus est apud praetorem Q. Metellum familiarissimum suum.
이 사람은 이미 여러 해 동안 로마에 거주지를 가지고 있었기에, 그의 가장 친밀한 지인 집정관 퀸투스 메텔루스에게 공표했습니다.

§ 8 si nihil aliud nisi de civitate ac lege dicimus, nihil dico amplius: causa dicta est.
만일 우리가 시민권과 법률에 대한 것 이외에 다른 아무것도 이야기하지 않는다면, 더 이상 저는 아무것도 말씀드리지 않습니다: 사정은 이야기되었으니 말입니다.

quid enim horum infirmari, Gratti, potest?
왜냐하면 이 일들 중 무엇이 논박될 수 있겠습니까, 그라티우스여?

Heracleaene esse tum ascriptum negabis?
당신은 헤라클레아에 당시 그가 등록되었음을 부정하실 것입니까?

adest vir summa auctoritate et religione et fide, M. Lucullus, qui se non opinari, sed scire, non audisse, sed vidisse, non interfuisse, sed egisse dicit.
최상의 권위와 양심 그리고 신망을 가진 사내가 곁에 있습니다, 마르쿠스 루쿨루스, 그 자신 믿는 것이 아니라 아노라고, 들은 것이 아니라 보았노라고, 참석하는 것이 아니라 촉구하노라고 말하는 사람이 말입니다.

adsunt Heraclienses legati, nobilissimi homines, huius iudici causa cum mandatis et cum publico testimonio [venerunt], qui hunc ascriptum Heracliensem dicunt.
헤라클레아의 사절들이 곁에 있습니다, 가장 고귀한 사람들, 그들이 이 재판을 이유로 권한들과 공증을 지니고 [왔습니다], 이 사람이 헤라클레아에 등록되었다고 말하는 이들이 말입니다.

hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas, quas Italico bello incenso tabulario interisse scimus omnis.
여기 당신은 헤라클레아의 공식 서판들을 요구하고 있습니다, 이탈라아 전쟁으로 보관소가 불타 파괴되었음을 우리 모두가 알고 있는 그 서판들을요.
desideras : desidero. desire/want.
incenso : incendo pf. pass. set on fire, burn.
interisse : intereo pf. inf. perish, be ruined.

est ridiculum ad ea, quae habemus, nihil dicere, quaerere, quae habere non possumus, et de hominum memoria tacere, litterarum memoriam flagitare et, cum habeas amplissimi viri religionem, integerrimi municipi ius iurandum fidemque – ea, quae depravari nullo modo possunt – repudiare, tabulas, quas idem dicis solere corrumpi, desiderare.
우스운 일입니다, 우리가 지니고 있는 것들에 대해서는 아무것도 말하지 않고 우리가 지닐 수 없는 것을 찾는 일은, 그리고 인간의 기억에 대하여 침묵하면서 문헌들의 기억을 갈구하는 일은, 가장 고결한 자들인 여러분들께서 양심을 지니고 계심에도, 완전한 자치구의 맹세와 신념을 - 어떤 식으로도 변질될 수 없는 - 부정하는 일은, 바로 당신이 더렵혀지는 일이 익숙하다고 말한 그런 서판들을 요구하는 일은 말입니다.
tacere : taceo inf. be silent.
flagitare : flagito inf. demand urgently.
integerrimi : untouched, entire, whole, complete.
municipi : town.
ius iurandum : oath.
depravari : depravo inf. pass. distort, deform, twist.
solere : soleo inf. w.inf. be accustomed.
corrumpi : corrumpo inf. pass. spoil, destroy.

§ 9 an domicilium Romae non habuit is, qui tot annis ante civitatem datam sedem omnium rerum ac fortunarum suarum Romae conlocavit?
그렇게 여러 해 동안 시민권이 주어지기 이전에 모든 것들과 그 자신의 재산의 보금자리를 로마에 둔 사람, 그 사람이 로마에 적을 두지 않았다는 게 가능합니까?
an : can it be that.
conlocavit : conloco pf.
sedem : sedes. seat, home. setlement, habitation.

an non est professus?
그가 등록되지 않는다는 게 가능합니까?

immo vero eis tabulis professus, quae solae ex illa professione conlegioque praetorum obtinent publicarum tabularum auctoritatem.
오히려 참으로 그는 그 서판들에 등록되었습니다, 집정관들의 저 등록과 조합을 통하여 공증들의 권위를 얻는 서판들에만 말입니다.
conlegio : col(n)legium.

-蟲-

+ Recent posts